| début |
fin |
|
|
|
|
[sans numérotation] [Page de titre]
|
|
|
|
[page blanche]
|
|
|
|
[sans numérotation] Illustrissimo optimòque principi D. Friderico Palatino Rheni, & Sacri Roman. Imp. Simon Simonius, S.
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation] Candido & aequo Lectori, S
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
1 Simonis Simonii Lucensis commentarius in librum Aristotelis, Peri tôn aisthêtêriôn kai tôn aisthêtôn. Id est de organis sensuum & sensilibus
|
|
|
|
2
|
|
|
|
3
|
|
|
|
4
|
|
|
|
5
|
|
|
|
6
|
|
|
|
7
|
|
|
|
8
|
|
|
|
9
|
|
|
|
10
|
|
|
|
11
|
|
|
|
12 Quoniam autem de anima per se, nècnon de singulis facultatibus partium ipsius, antea determinatum est: reliquum est animalium & vitam habentium omnium considerare quae sint propriae & quae communes operationes
|
|
|
|
13
|
|
|
|
14
|
|
|
|
15 Quae igitur de anima dicta sunt ponantur, & de reliquis dicamus, primùmque de primis
|
|
|
|
16
|
|
|
|
17 Videntur autem maxima tum communia tum propria animalibus quae nempe corpori & animae communia sunt, ut sensus, memoria, ira, cupiditas, ac demum appetitus, praeter haec etiam voluptas & dolor: et enim haec propè omnibus animalibus insunt. ...
|
|
|
|
18
|
|
|
|
19
|
|
|
|
20
|
|
|
|
21
|
|
|
|
22 Physici autem est, sanitatis & aegritudinis primas causas nosse: neque enim sanitas aut morbus iis quae vita destituta sunt accidere potest quare multi ferè physicorum, & medicorum etiam ii qui philosophicè magis artem exercent, illi quidem in ea quae spectant ad medicinam desinunt, hi autem à physicis de medicina agere exordiuntur
|
|
|
|
23
|
|
|
|
24
|
|
|
|
25
|
|
|
|
26 Quòd autem omnia enumerata, & animae & corpori communia sint, manifestum est. Omnia enim ita se habent, ut aliqua ex iis cum sensu, nonnulla verò per sensum fieri contingat. ...
|
|
|
|
27
|
|
|
|
28
|
|
|
|
29 Sed de sensu quidem, & sentiendi ratione, & quare in animalibus haec passio insit, dictum est in libris de Anima
|
|
|
|
30
|
|
|
|
31
|
|
|
|
32
|
|
|
|
33 Animalibus autem quà unum quodque animal est, necesse est inesse sensum: hoc enim, animal & non animal esse determinamus
|
|
|
|
34 Propriè autem & singulatim, tactus & gustus omnia animalia necessariò consequuntur. ...
|
|
|
|
35
|
|
|
|
36
|
|
|
|
37
|
|
|
|
38
|
|
|
|
39
|
|
|
|
40 Sensus verò qui per externa fiunt, iis quae ingrediuntur, ut olfactus, auditus, & visus: omnibus quidem illos obtinentibus salutis gratia insunt, ut praesententia alimentum persequantur, malàque & noxia fugiant. ...
|
|
|
|
41
|
|
|
|
42
|
|
|
|
43
|
|
|
|
44
|
|
|
|
45
|
|
|
|
46 Ex his autem ipsis ad necessaria, melior & per ses quidem est visus: ad intelligentiam autem, ex accidenti auditus. ...
|
|
|
|
47
|
|
|
|
48
|
|
|
|
49
|
|
|
|
50
|
|
|
|
51
|
|
|
|
52
|
|
|
|
53 Sed quam facultatem unusquisque sensus habeat, antea dictum est / In quibus autem corporis aestheteriis fieri aptisint, nonnulli quidem in corporis elementis inuestigant: sed cum copiam non habeant, ad quatuor elementa quinque nimirum sensus reuocare, de quinto satagunt
|
|
|
|
54
|
|
|
|
55 Omnes autem visum igni tribuunt, propterea quòd passionis cuiusdam causam ignorant. Confricato enim & agitato oculo ignis emicans conspicitur, hoc verò in tenebris accidere solet, aut adopertis palpebris etenim & tunc in tenebris fit
|
|
|
|
56 Sed & hoc ipsum alteram secum affert dubitationem. Nam si quod spectabile est, sentientem & videntem latere non potest, necesse utique erit oculum semetipsum videre: cur igitur hoc quiescenti non accidit ?
|
|
|
|
57 Sed huius causae dubitationis, nempe & curvisus ignis esse videatur, hinc sunt accipiendae. ...
|
|
|
|
58
|
|
|
|
59
|
|
|
|
60
|
|
|
|
61
|
|
|
|
62
|
|
|
|
63 Quandoquidem si ignis esset, ut Empedocles ait & in Timaeo scriptum est, & visio fieret veluti exeunte ex lucerna lumine, cur in tenebris quoque visus non cerneret ? ...
|
|
|
|
64
|
|
|
|
65
|
|
|
|
66 Empedocles autem videtur existimare, aliquando quidem exeunte lumine (ut antea dictum est) cerni ait enim, ...
|
|
|
|
67
|
|
|
|
68 Democritus autem, quòd quidem aquam esse ait, rectè loquitur: quòd verò ipsum cernere, imaginem esse putat, non rectè. Hoc enim accidit, quia oculos laeuis est. Et est non in illo sed in vidente: refractio namque est haec passio. ...
|
|
|
|
69
|
|
|
|
70
|
|
|
|
71 Quod igitur visus sit aquae, verum quidem est. Ipsum tamen videre non accidit, quatenus aqua est, sed quatenus perspicuum: quod aeri etiam commune est. ...
|
|
|
|
72
|
|
|
|
73 Omnino autem à ratione alienum est, exeunte aliquo aspectum cernere, & usque ad astra porrigi: aut usque ad aliquem terminum visum egressum coalescere, ut quidam asserunt. ...
|
|
|
|
74 Alexandri adversus opticos digressionis, explicatio
|
|
|
|
75
|
|
|
|
76
|
|
|
|
77
|
|
|
|
78
|
|
|
|
79 Quod igitur absque lumine fieri nequeat ut videamus, dictum est alibi. Sed siue lumen siue aer sit, quod inter oculum & rem visam intercedit, motio quae ab illo fit visionis est efficiens
|
|
|
|
80
|
|
|
|
81
|
|
|
|
82
|
|
|
|
83
|
|
|
|
84
|
|
|
|
85
|
|
|
|
86
|
|
|
|
87
|
|
|
|
88
|
|
|
|
89
|
|
|
|
90
|
|
|
|
91
|
|
|
|
92
|
|
|
|
93
|
|
|
|
94 Et iure quod intus continetur est aqua, quandoquidem $ est: cernitur enim intrà quemadmodum & extrà, non sine lumine. ...
|
|
|
|
95
|
|
|
|
96
|
|
|
|
97
|
|
|
|
98
|
|
|
|
99
|
|
|
|
100
|
|
|
|
101
|
|
|
|
102 Quare si haec ita habent, ut dicimus, manifestum est, oportere iuxta hunc modum, singula aestheteria uni elemento tribuere atque accomodare. Et oculum quidem, quoad partem visioni seruientem, aquae esse accipiatur: organum verò sonorum, aeris: et olfactum, ignis
|
|
|
|
103 Quod enim actu olfactus, id ipsum potestare est, quod vim habet olfaciendi. Si quidem sensile, sensum ducit ad actum: quapropter necesse est sensum esse, id quod antea facultate erat. ...
|
|
|
|
104
|
|
|
|
105
|
|
|
|
106
|
|
|
|
107 Organum autem tactus, terrae est. Atqui gustus species quaedam tactus existit: propteràque iuxta cor aestheterium ipsorum, gustus inquam tactùsque situm est: cerebro siquidem cor caeteris partibus calidus existens, oppositum est. Sed sensitiuis quidem corporis partibus, haec determinata sint
|
|
|
|
108
|
|
|
|
109
|
|
|
|
110
|
|
|
|
111
|
|
|
|
112 De singulorum autem aestheteriorum sensilibus, dico autem colore, sono, odore, sapore, tactu, generatim quidem in libris De anima, quod sit illorum opus, & quale per singula aestheteria operari, expositum est. ...
|
|
|
|
113 Quoduis sensile dupliciter dicitur, vel enim actu, vel potestate. ...
|
|
|
|
114 Quemadmodum igitur ibi dictum est, lumen est color perspicui ex accidenti. ...
|
|
|
|
115
|
|
|
|
116
|
|
|
|
120
|
|
|
|
119 Ut igitur corporum necesse est aliquod extremum esse, ita huius
|
|
|
|
123 Est luminis quidem natura in interminato perspicuo, eius verò perspicui quod in corporibus inest, extremum quiddam esse omnibus constat
|
|
|
|
124 Quòd etiam hoc ipsum sit color, ex accidentibus patet. Etenim color aut in extremo, aut ipsum extremum est. ...
|
|
|
|
125
|
|
|
|
126 Sed eandem naturam oportet existimare quae extrà, & quae intus coloratur. ...
|
|
|
|
127 Quoniam verò in extremo color est, in huius certè extremo inerit. Quare color erit extremum perspicui in corpore terminato. ...
|
|
|
|
128 Accidit itaque inesse in perspicuo, huiusmodi quid, quod in aere lumen efficit, accidit etiam non inesse: ut ergo in aere, illud lumen, hoc tenebras vocamus, sic in corporibus album & nigrum generantur
|
|
|
|
129
|
|
|
|
130
|
|
|
|
131
|
|
|
|
132 De aliis autem coloribus, iam diuidendo, quot modis gigni possint nobis dicendum est. ...
|
|
|
|
133 Multos autem proportione, tria enim ad duo, & tria ad quatuor, & secundum alios numeros iuxta poni possunt. ...
|
|
|
|
134
|
|
|
|
139
|
|
|
|
136 Alter autem, unum colorem per alterum cerni. Quemadmodum aliquando pictores faciunt, super euidentiorem aliquem colorem, alterum inducentes, cùm nempe aliquid in aqua vel aere videndum praebere volunt. ...
|
|
|
|
137 Dicere igitur, ut antiqui, colores nempe defluxiones esse, & ob hanc causam cerni, absurdam est omnium enim sensum, per tactum effici, de illorum sententia affirmare necesse est. ...
|
|
|
|
138
|
|
|
|
139 In iis itaque quae iuxta se posita sunt, necesse est, ut magnitudinem inuisilem, ita tempus insensile accipere: ut motiones accedentes lateant, & quia simul appareant, unum esse videantur
|
|
|
|
140 Sed hic nulla necessitas urget. Verùm color qui est in superficie, per se quidem immobilis, sed à supposito motus, non similem motionem efficiet. Quocirca neque albus neque niger apparebit, sed diuersus
|
|
|
|
141 Quapropter si nulla potest esse magnitudo inconspicabilis, sed omnis ex aliquo interuallo cernantur, quaeniam etiam erit hic haec colorum mixtio ? Illo etiam modo nil prohiber, communem quendam colorem, iis qui procul sunt, apparere / Quòd autem nulla sit magnitudo inuisilis, infrà explicandum veniet
|
|
|
|
142
|
|
|
|
143 Si verò corporum mixtio est, non solùm eo modo quo quidam arbitrantur, positis nempe inuicem minimis, quae sub sensum nostrum non cadant, sed cùm tota prorsus per tota confundatur, veluti in volumine de mixtione uniuersim de omnibus diximus: ...
|
|
|
|
144 Sed quae necessitas sit, ut hoc modo commixtis corporibus, eodem quoque colores misceantur, perspicuum est, imoque hanc ipsam esse praecipuam causam, ut multi colores existant, non superpositionem, neque iuxtapositionem. ...
|
|
|
|
145
|
|
|
|
146
|
|
|
|
147
|
|
|
|
148 Verum de mixtis quidem alibi quoque disputatum est, ob quam autem causam, colorum, saporum itemque sonorum species determinatae sint, non infinitae, postea quaeremus. Quid itaque sit color, & cur multae eius species, dictum est
|
|
|
|
149
|
|
|
|
150 De uno utique & voce egimus anteà in his quae de anima
|
|
|
|
151 De odore autem & sapore nunc agendum est. Siquidem eadem ferè passio est, at non in eisdem utraque ipsarum habetur. ...
|
|
|
|
152
|
|
|
|
153
|
|
|
|
154 Aquae igitur natura exigit quidem ut insipida sit. ...
|
|
|
|
155 Verùm id quod Empedocles asserit, valde manifestum mendacium est. ...
|
|
|
|
156 Perinde autem, aquam esse materiam panspermiam fieri nequit, si quidem ex eodem, ceu ex eodem alimento, varios effici sapores cernimus / Reliquum est itaque ob aquam aliquo modo affectam, mutationem fieri. ...
|
|
|
|
157
|
|
|
|
158 Videntur autem, quicunque in fructibus sapores insunt, iidem quoque in terra inesse. ...
|
|
|
|
159 Quapropter meritò omne saporum genus in plantis potissumum gignitur. Etenim humidum veluti alia omnia à contrario pati natum est, porrò contrarium, siccitas est, ideòque ab igne aliquid patitur, cuius natura sicca est. ...
|
|
|
|
160
|
|
|
|
161
|
|
|
|
162
|
|
|
|
163 Ut igitur, qui colores, saporèsque in humore lauant, simili sapore odorèque inficiunt aquam: sic natura siccum terreùmque & per haec calidi vi agitans mouénsque humorem, ipsum qualitate quadam afficit
|
|
|
|
164 Et hoc ipsum sapor est: nempe passio à praedito sicco in humido facta, gustatum qui facultate est, in actum mutare valens: ducit enim sentiendi vim ad id, quod antea potestate erat. Quandoquidem sentire, non est veluti discere, sed veluti ipsum speculari
|
|
|
|
165
|
|
|
|
166
|
|
|
|
167 Quòd verò non cuiusuis sicci, sed eius solummodo quod nutriendi vim habeat, passio vel priuatio sapor: hinc perspicuum esse potest: quòd neque siccum absque humido, neque humidum absque sicco: nullum enim illorum seorsim, nutrimentum animalibus esse potest, sed quod ex utroque constat. ...
|
|
|
|
168
|
|
|
|
169
|
|
|
|
170
|
|
|
|
171
|
|
|
|
172
|
|
|
|
173 Quod igitur calor externus in externis corporibus praestat, idem in natura animalium plantarùmque internus efficit, quare dulci aluntur. Sed alii sapores alimento commiscentur, eodem certè modo quo salsum & acidum, nempe condimenti gratia, atque id ob eam causam, ut remorentur, quod in dulci minus nutrit atque excedit
|
|
|
|
174
|
|
|
|
175 Caeterùm, quemadmodum colores ex commixtione albi & nigri fiunt, ita sapores ex dulci & amaro. Et proportione quidem, secundum magis aut minus singuli sunt, aut seruatis quibusdam mixtionis numeris, motionibùsque, aut indeterminate
|
|
|
|
176
|
|
|
|
177
|
|
|
|
178
|
|
|
|
179 Democritus autem, & magna pars physicorum qui de sensu loquuntur, absurdissimè sanè id praestant: omnia siquidem sensilia, tactilia esse docent. ...
|
|
|
|
180 Ad haec communia omnium sensuum sensilia, veluti propria sumunt. Magnitudo siquidem, figura, asperum, laeue, praeterea verò acutum, & obtusum quod in mollibus inest, communia sensilia sunt. ...
|
|
|
|
181
|
|
|
|
182
|
|
|
|
183
|
|
|
|
184 Idem sapores ad figuras reducit, quamuis vel nullius, vel maximè visus sit, communia cognoscere. ...
|
|
|
|
185
|
|
|
|
186 Caeterùm de sapore & gustabili hactenus, nam reliquae saporum affectiones, peculiarem obtinuerunt tractationem, in ea parte physicae commentationis quae de plantis agit / De odoribus autem eadem ratione considerandum est. ...
|
|
|
|
187
|
|
|
|
188 Non enim in aere solùm, sed in aqua etiam odor sentitur, quod in piscibus & ostreaceis perspicuum est, quae in aqua olfaciunt, cùm tamen nullus ibi existat aer, (superfidet enim cùm quid eius genitum fuerit) neque ipsa respirent. ...
|
|
|
|
189 Caeterùm hanc affectionem à saporoso proficisci, ex odoratis & inodoris rebus perspicuum redditur. ...
|
|
|
|
190
|
|
|
|
191
|
|
|
|
192
|
|
|
|
193
|
|
|
|
194 Quidam tamen censent, odorem esse exhalationem fumidam, terrae & aeri communem, omnèsque in hanc sententiam de odore quodammodo descendunt. ...
|
|
|
|
195
|
|
|
|
196
|
|
|
|
197 Quod itaque humidum aeri & aquae insitum, aliquid à sicco sapido sumat, ac patiatur, perspicuum est. Est enim aer suapte natura humidus
|
|
|
|
198
|
|
|
|
199
|
|
|
|
200
|
|
|
|
201 Caeterùm eodem modo in aliis humidis & in aere, siccum veluti ablutum efficit, perspicuum est oportere, ut saporibus odores proportione respondeant quod utique in quibusdam contingit. ...
|
|
|
|
202 Sunt autem species rei odorabilis duae neque enim verum est, ut quidam asserunt, nullas esse. ...
|
|
|
|
203
|
|
|
|
204 Hoc itaque odorabile hominis proprium est, quod vero sapores sequitur aliorum quoque animantium commune, quemadmodum antea fuit expositum. ...
|
|
|
|
205 Nam cibus suauis existens tam siccus quàm humidus plerunque morbificus est: odoris autem illius qui per se vocatur, suauitas, utcunque se habentibus utilis (ut ita loquar) semper est / Quam etiam ob causam, per respirationem efficitur: non tamen in cunctis animalibus, sed hominibus, & nonnullis ex iis quae sanguinem habent, ut quadrupedibus, & quae aereae naturae sunt magis participantia. ...
|
|
|
|
206
|
|
|
|
207
|
|
|
|
208 Caeterùm huiusmodi odoris genus, naturae humanae peculiare habetur, quòd homo pro magnitudine sua, plurimum ac frigidissimum cerebrum inter caetera animantia obtinuerit. ... / Caeteris autem quae pulmone praedita sunt, per respirationem alterius generis sensum natura tribuit, ne duo aestheteria faceret: sufficit nanque illis ita spirantibus, quemadmodum hominibus utrorum que odorabilium, ita eis alterius solummodo sensum inesse
|
|
|
|
209 Quae verò non spirant, olfactilis etiam sensum habere, constat. ...
|
|
|
|
194 Verùm qua parte sentiant non aequè perspicuum est, quapropter dubitabit sanè aliquis, quonam odores sentiant. ...
|
|
|
|
197
|
|
|
|
212
|
|
|
|
213 Eodem quoque modo, nullum ex aliis animantibus, ea auersatur, quae per se graueolentia odoramenta sunt, nisi forcè quid adsit, quod interitum illi possit afferre. ...
|
|
|
|
214 Videtur autem olfactus, cùm impares numero sensus existant, numerùsque impar medium habeat, medius esse cùm tactilium nempe tactus & gustus, tum eorum qui per alia sentiunt, ut visus & auditus. ...
|
|
|
|
215
|
|
|
|
216 Qua igitur ratione species odorabilis statuere oporteat, qua item non, hactenus expositum sit
|
|
|
|
217 Quod autem Pytagoraei quidam affirmant: animalia nempe quaedam, odoribus pasci, ratione caret. ...
|
|
|
|
218
|
|
|
|
219
|
|
|
|
220
|
|
|
|
221 Odorabile igitur quà odorabile, nil alimento conferre, perspicuum est: valetudini autem & ex sensu, & ex iis quae antea tradita sunt, prodesse, constat. ...
|
|
|
|
222 Caeterùm dubitabit aliquis, si omne corpus infinitè diuiduum est, nunquid etiam passiones sensiles ? puta, color, sapor, odor, sonus, grauitas, frigus, calor, laeue, asperum, & molle, vel potius hoc fieri nequeat ? ...
|
|
|
|
223
|
|
|
|
224 Sin autem non sic res habet, fiet, ut aliquod corpus sit, nullum in se colorem, nullam grauitatem, neque ullam ex huiuscemodi aliis perpessionibus habens: quamobrem insensile quoque omnino erit: haec siquidem sensilia sunt: sensile itaque ex non sensilibus constabit: atqui necesse est: non enim ex mathematicis
|
|
|
|
225 Praeterea, quònam ista diuidicabimus & cognoscemus ? Num mente ? Atqui non sunt intelligibilia, neque intelligit mens quae extrà sunt absque sensu
|
|
|
|
226 Rursus si haec ita habent, videbimur eis assentiri, qui insecabiles magnitudines ponunt ita nanque ratio dissolui posset. Verùm hae admitti nequeunt. Caeterùm de iis in tractationibus de motu disputauimus / Porrò solutio horum nexuum, cum explicatione causae, cur species coloris, saporis & soni, caeterorùmque sensilium finitae sint, apparebit. ...
|
|
|
|
227
|
|
|
|
228 Continuum igitur in infinita quidem inaequalia secatur, in infinita verò aequalia quod autem per se continuum non est, id in species finitas diuiditur
|
|
|
|
229 Quoniam igitur passiones istae veluti species appellandae sunt, in quibus continuitas quoque semper inest, ponendum, id quod est in potestate & quod est in actu non idem esse. ...
|
|
|
|
229
|
|
|
|
231
|
|
|
|
230 Quòd itaque magnitudines quaedam & affectiones sint, quae sensum latent, & quam ob causam, atque ut sentiri, & non sentiri quaeam dictum est. ...
|
|
|
|
233 Dubitauerit autem aliquis, an vel sensilia ipsa, vel motiones à sensilibus profectae, (quocunque modo sensus efficiatur) ita perueniant, ut primùm in medium agant, veluti in odore & sono fieri animaduertitur ? ...
|
|
|
|
234
|
|
|
|
235
|
|
|
|
236 Et si omne simil audit & audiuit, &, ut semel dicam, sentit & sensit, nullàque istorum generatio est, sed sunt absque hoc ut fiant, nihilosecus se habent, quàm sonus qui ictu facto, nondum ad auditum peruenit. ...
|
|
|
|
237
|
|
|
|
238 An in sono quidem & odore hoc accidere rationi consentaneum et. Quoniam aer & aqua continua quidem sunt, partibilis tamen nihilominus est utriusque motio
|
|
|
|
239 Quo fit ut id ipsum primus, atque postremus audiat, olfaciàtque, & quodam etiam modo non. ...
|
|
|
|
240 Nec verò corpora haec sunt, sed passiones & motus quidam, secus nanque istud non accoderet: at neque sine corpore sunt / Caeterùm de lumine alia ratio est: lumen nanque non est aliquis motus sed to einai ti. ...
|
|
|
|
241
|
|
|
|
242
|
|
|
|
243
|
|
|
|
244
|
|
|
|
245 Esset autem utique & ipsa degustatio, quemadmodum olfactus, si in humido essemus, & remotius etiam, ante illius contactum sentiremus. ...
|
|
|
|
246 Est praeterea de ipsis sensibus alia quaedam dubitatio, utrum fieri possit, ut duo sensilia simul eodémque temporis momento percipiantur, necne ? ...
|
|
|
|
247
|
|
|
|
248
|
|
|
|
249 Quoniam igitur ex quibusdam quidem fit aliquid, ex quibusdam verò non: eiusmodi verò sunt quae ad diuersos sensus pertinent (miscentur nanque quorum extrema contraria sunt, nec ex albo & acuto unum quid effici potest, nisi per accidens, & non sicut ex graui & acuto concentus unus) propterea haec simul sentiri minimè valent. ...
|
|
|
|
250
|
|
|
|
251 Praeterea, magis valet anima, duo sensilia ad eundem sensum pertinentia simul sentire, ut acutum & graue. ..
|
|
|
|
252
|
|
|
|
253
|
|
|
|
254 Ad haec si contrariorum motus contrarii sunt, simul autem contraria in eodem & indiuiduo, inesse non valent: & sub sensum unum contraria cadunt, ut dulce & amarum, haec utique simul sentiri non poterunt: similiter autem perspicuum est, quod neque ea quae non contraria: quippe quae partim ad album, partim ad nigrum referantur. ...
|
|
|
|
255 Quod autem nonnulli de symphoniis affirmant, sonos nempe non simul peruenire, videri autem, & latere nos, si quando tempus insensile fuerit, recténe affirmatur, vel non ? ..
|
|
|
|
256
|
|
|
|
257 Praeterea nec tempus, nec res ulla erit quae sentiatur, nisi eatenus quatenus in huius aliqua parte, vel istius rei aliquid videt: siquidem aliqua magnitudo, tum temporis, tum rei sit, ob exiguitatem prorsus insensilis. ...
|
|
|
|
258
|
|
|
|
259 De proposita verò quaestione, differendum est, fierine possit, an non ut plura simul sentiantur. ...
|
|
|
|
260 Quòd si haec in uno & indiuiduo tempore sentiuntur, perspicuum est, quòd & alia sentientur. Magis etenim licebat, haec plura simul, quàm plura genere diuersa percipere. ...
|
|
|
|
261 Utrum igitur quà indiuiduum est, secundum actum, unum est quod dulce sentit, & album: cùm verò secundum actum diuiduum redditum fuerit, alterum ? ...
|
|
|
|
162
|
|
|
|
263
|
|
|
|
264
|
|
|
|
265 Perspicuum est autem, omne quod sentitur magnitudinem esse, nullùmque indiuiduum percipi: unde nanque cerni non potest, infinita distantia est: unde verò cernitur, finita. ...
|
|
|
|
266
|
|
|
|
267 Simonis Simonii Lucensis in Librum Aristotelis. Peri mnêmês kai anamnêseôs. Hoc est, de memoria & reminiscentia, commentarius
|
|
|
|
268
|
|
|
|
269
|
|
|
|
270 De memoria & eo quod est meminisse, dicendum quid est, & ob quam causam fiat, cuique animae parti haec affectio accidat: et de ipso item reminiscendo. ...
|
|
|
|
271
|
|
|
|
272 Imprimis itaque considerandum est, qualia fint ea quae sub memoriam cadunt, saepe nanque istud nos decipit. ...
|
|
|
|
273
|
|
|
|
274
|
|
|
|
275
|
|
|
|
276
|
|
|
|
277 Ets itaque memoria neque sensus neque opinio, sed horum alterius aut habitus aut passio, cùm tempus elapsum fuerit. ...
|
|
|
|
278
|
|
|
|
279 Porrò de phantasia prius in tractatione de anima dictum est, quòd absque phantasmate intelligere non licet. ...
|
|
|
|
280
|
|
|
|
281
|
|
|
|
282
|
|
|
|
283
|
|
|
|
284
|
|
|
|
285
|
|
|
|
286 Memoria autem ea, quae est intelligibilium, non sine phantasmate est, quare facultatis intelligentis per accidens sané erit, per se verò primarii sensus. ...
|
|
|
|
287
|
|
|
|
288
|
|
|
|
289 Caeterùm dubitare quis poterit, cur praesente quidem passione, re verò absente, meminit eius quod non praesens ? ...
|
|
|
|
290
|
|
|
|
291
|
|
|
|
292 At si memoriae hoc accidit, utrùmne huiusce passionis meminit, an illius à quo prodiit ? ...
|
|
|
|
293
|
|
|
|
294 Itaque cùm ipsius operatur motio, si quidem ut per se est, ab anima sentitur quasi intelligibile quippiam, aut phantasma adesse videtur. ...
|
|
|
|
295 Et hanc ob causam interdum, cùm istiusmodi motiones, nempe eius quod prius sensimus, in anima nostra excitantur, nescimus: & si id secundum sensionem, accidat, vel memoria sit necne aliquando dubitamus. ...
|
|
|
|
296
|
|
|
|
297 Caeterùm meditationes memoriam conseruant, in reminiscendo. Id autem nil aliud est quàm saepe contemplari ut imaginem, & non ut per se est
|
|
|
|
298 Quid igitur est memoria & quid meminisse, expositum est: quoniam phantasmatis, tanquam imaginis eius cuius est phantasma, habitus est, cuius insuper partis earum quae in nobis: quoniam primi sentientis, & quo tempus apprehendimus / Reliquum est autem ut de reminiscentia dicamus. Primùm igitur quae in Epicherematicis disputationibis verè tractata sunt, ponere oportet
|
|
|
|
299 Neque enim memoriae repetitio, reminiscentia est, neque apprehensio: cùm enim primùm ad discit, aut patitur, nullam repetit memoriam, (siquidem nulla praefuit) neque à principio accipit. Cùm nanque factus fuerit habitus, aut passio, tunc est memoria. Quare unà cum passione quae fit, non gignitur
|
|
|
|
300 Praeterea cùm primùm facta est in indiuiduo, & ultimo, inest quidem in patiente passio scientiàque, si scientiam nomine habitus, aut passionis appellare conuenit: (nil verò prohibet ex accidenti nos nonnullorum meminisse quae scimus,) meminisse autem secundum se non est antequam tempus aliquod elapsum sit. Meminit enim nunc eius quod vidit, aut antea passus est, non quod nunc patitur, eius nunc meminit
|
|
|
|
301 Constat etiam, quòd meminisse est, non nunc reminiscentem ex principio quod senserit aut passus sit: sed cùm repetit quam prius habuit scientiam aut sensum, vel cuius habitum memoriam dicebamus, hoc est & tunc reminisci alicuius eorum quae dicta sunt: id verò quod est, meminisse & memoriam se qui accidit. ...
|
|
|
|
302
|
|
|
|
303 Fiunt autem reminiscentiae, quoniam haec motio, post illam nata est fieri: et siquidem necessariò, perspicuum est, quòd cumilla motus fuerit, hac mouebitur. ...
|
|
|
|
304 Caeterùm non quaerentes etiam sic, reminiscuntur, cùm post alteram motionem illa fit: ut plurimum autem aliis factis motionibus quales proposuimus afficietur illa
|
|
|
|
305 Nec verò considerare oportet, quomodo eorum quae procul sunt meminerim, sed quae finitima: perspicuum est enim, eandem esse rationem qua consequens dicit non antea inquiens neque reminiscens: assuetudine nanque motiones se inuicem consequuntur, ut haec post illam. ...
|
|
|
|
306 Quamobrem celerrime & optimè, à principio ducuntur reminiscentiae. Quemadmodum enim res inter sese habent in consequendo, ita & motiones. ...
|
|
|
|
307
|
|
|
|
308 Videtur autem uniuersale & medium omnium esse principium. Nam si non antea, saltem cùm ad illud peruenerit, meminerit: aut certè nunquam amplius, neque aliunde. ...
|
|
|
|
309 Cur autem interdum quidem ex eodem id quod quaeritur in mentem venit, interdum non veniat, causa est, quod fieri potest ut ab eodem principio ad plura ut à gamma, ad zêta, & delta moueamur. ...
|
|
|
|
310
|
|
|
|
311 Quod vero maximi momenti est, tempus cognoscere oportet, vel definitè, vel indefinitè. ...
|
|
|
|
312 Quònam igitur differet, cùm res maiores intelliget ? ...
|
|
|
|
313
Image :
|
|
|
|
314 Cùm igitur rei simul & temporis motus fit, tunc animus memoriam in opere habet. ...
|
|
|
|
315 Quòd autem non iidem memoria valeant, & reminiscentia, docuimus prius. ...
|
|
|
|
316
|
|
|
|
317 Quòd autem quoddam corporeum sit haec passio, & recordatio in eiusmodi phantasmate inquisitio, indicio esse potest, quòd nonnulli turbantur, cum recordari non possunt. ...
|
|
|
|
318
|
|
|
|
319 Quapropter, & timores & irae, postquam semel exscita sunt, illis etiam contrà mouentibus non sedantur, sed eodem contra impulsum eorum rapiuntur. ...
|
|
|
|
320
|
|
|
|
321 Ac memoriae quidem quae natura sit, & quid ipsum meminisse, quàque animi parte animalia meminerint: item de reminiscentia, quid sit, & quomodo, quamque ob causam fiat diximus
|
|
|
|
[sans numérotation] Errata
|
|
|
|
[sans numérotation] Index
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
|
|
|
[sans numérotation]
|
